Çocuklarda Dikkat Eksikliği Sorunu
Dikkat, gülük yaşam ve öğrenme becerileri açısından çok önemli bir beceridir. Dikkat, farkında olmaktan bir eylemle ilgili odaklanmanın sağlanması, sürdürülmesi ve eylemin bu çerçevede tamamlanabilmesine kadar geniş bir alanda deneyimlenen bir beceridir. Özellikle yoğun teknoloji kullanımına bağlı olarak hareketlilik, dikkat ve odaklanma becerileriyle ilgili günümüzde yaygın sorunlar yaşanmaktadır; bu sorunları en çok yaşayan ve sonuçlarından etkilenen çocuklar olmaktadır. Yaşanan sorunun tıbbi olarak tanımlanmış ve kabul edilmiş hali Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’dur. Bu tanı dikkat eksikliği, hareketlerin kontrol edilememesi (dürtüsellik) ve aşırı hareket halini (hiperaktivite) kapsamaktadır. Çocuklarda çoğunlukla hareketliliğe dayalı dikkat sorunları aynı anda görülebilmekle birlikte tek başına dikkat sorunları da yaşanabilmektedir.
Çocuklarda Dikkat Eksikliği İle İlgili Hangi Sorunlar Yaşanır?
Dikkat eksikliği yaşayan çocuklarda aşağıdaki davranış örüntülerinin en az biri veya birden fazlası uzun süreli ve yoğun olarak gözlenir; çeşitli uyum sorunlarının yaşanmasına neden olurlar:
- Konuşulanları dinlemiyormuş gibidirler,
- Söylenişleri benzer olan sözcükleri yanlış duyar veya anlarlar,
- Kendilerine verilen yönergeleri takip etmekte, bu yönergelere göre hareket etmekte ve yönergeleri tamamlamakta zorlanırlar,
- Kendilerinden istenilenin tekrar edilmesine ihtiyaç duyarlar,
- Detaylara dikkat etmezler,
- Yaptıkları işle ilgili sık sık hatalar yaparlar,
- Yapacakları işleri sıraya koymada ve organize etmede zorlanırlar,
- Odaklanılarak yapılan işlerden uzak kalmak isterler,
- Unutkanlıkla ilgili sorunlar yaşarlar,
- Sınıf içerisinde dikkat süreleri kısadır,
- Soruları yanıtlarken çok zaman harcarlar,
- Ortamdaki seslerden aşırı derece dikkatleri dağılır,
- İsimleri veya şarkı sözlerini öğrenmekte güçlük çekerler,
- Duruma uygun ses tonlarını ayarlamakta zorlanırlar,
- Konuşurken benzer sesli kelimeleri yanlış telaffuz ederler,
- Yaratıcı ya da zengin içerikli konuşamazlar, basma kalıp ifadelerden çok yararlanırlar. “Aynen”, “her neyse”, “yani”, “anladın mı” gibi tekrar eden kalıplarla konuşurlar.
- Konuşurken doğru sözcüğü bulmakta veya hatırlamakta zorlanırlar,
- Üzüntülü bir konuyu neşeli anlatma gibi konuşurken ses tonları, vermek istedikleri mesajla uyumlu olmayabilir,
- Yavaş okurlar,
- Matematikte dört işlem yapma ve hesaplamada iyi olabilirler ancak metne dayalı problemleri anlamada güçlük çekerler,
- Okurken harfleri birbirine karıştırırlar,
- Söylenişi birbirine benzeyen sözcüklerin yazımında hata yapma eğilimindedirler (öyle-öğle, tencere-pencere vb.)
- Söyleneni defterine geçirmekte ya da not tutmakta güçlük çekerler,
- Okurken harfleri veya kelimeleri karıştırır ya da tersini okurlar,
- Yazarken harfleri veya rakamları karıştırır ya da ters çevirirler,
- Dağınık ve düzensiz el yazıları vardır,
- Zamanı yönetemez, zamanında hareket etmeyi bilemez ve geç kalırlar,
- Planlı ve programlı hareket etmek onlar için zordur,
- Konuşurken gevelemek, daldan dala atlamak, gereksiz konuşmak gibi konuşmayı tutarlı ve konu çerçevesinde sürdüremezler,
- Arka plan gürültüsü ile çalışmayı zor bulurlar.
Çocuklarda Dürtüsellik ve Hiperaktiviteye Dayalı Hangi Sorunlar Yaşanır?
Hiperaktivite ve/ veya dürtüsellik ile ilgili sorun yaşayan çocuklarda aşağıdaki davranış örüntülerinin en az biri veya birden fazlası uzun süreli ve yoğun olarak gözlenirler; çeşitli uyum sorunlarının yaşanmasına neden olurlar:
- Durduğu yerde duramazlar, bir yerlere tırmanırlar; genel olarak kıpır kıpıdırlar,
- Uzun süre oturmada sıkıntı yaşarlar,
- Sürekli hareket eder veya bir şeylerin çevresinde dolanır /koşarlar,
- Diğer faaliyetleri engelleyecek ya da müdahale edecek kadar hareket halindedirler,
- Hareket etme ihtiyaçları nedeniyle görevlerine konsantre olmakta zorlanırlar,
- Sessizce bir şeyle meşgul olmada sıkıntı yaşarlar,
- Çok konuşurlar,
- Karşıdaki kişinin sözünü keserler, sonuna kadar dinlemekte zorlanırlar,
- Bekleme gerektiren ya da sırayla yapılan işlerde sıkıntı yaşarlar,
- Hareket ederken veya hareket halindeyken endişeli olabilirler.
Dr. Selçuk Şimşek
Psikolojik Danışman