Çocuklarda Öfke Anında Ne Yapılmalı?

Öfke engellenme, saldırıya uğrama, tehdit edilme, yoksun bırakma, kısıtlama, ulaşmak istenen bir şeye ulaşamama gibi durumlarda ortaya çıkabilen bir duygudur. Öfke eğer yoğun, sürekli ve yıkıcı değilse ve davranışlarda saldırganlığa yol açmıyorsa sanılanın aksine negatif bir durum değildir. Tıpkı mutluluk, şaşkınlık üzüntü gibi en temel duygularımızdan biridir.

Herkes gibi çocuklar da bebeklik döneminden itibaren öfkelenebilirler. Yaşamlarının ilk yıllarında öfkenin kaynağı genellikle fiziksel uyaranlardan dolayı hissettikleri rahatsızlıktır. Bu yaşlarda çocuklar yürümeyi öğrenmeye başlamalarıyla birlikte, yavaş yavaş özerkliklerini kazanmaktadırlar. Ayrıca dünyayı benmerkezci bir bakış açısıyla deneyimledikleri için öfkelerinin sebebi sadece fiziksel uyaranlar değildir. Yollarına çıkan en ufak engel onları hayal kırıklığına uğratabilmekte ve öfkeye sebep olabilmektedir. Aynı zamanda bu dönemde çocuklar, konuşmayı tam öğrenemedikleri için kendilerini ifade etmekte zorlanırlar ve buna bağlı öfke duygusu yaşayabilirler. 6 yaşlarından itibaren olan dönemde ise bunlara ek olarak adalet kavramı da öne çıkar. Eğer çocuk haksızlığa, ayrımcılığa uğramış ya da gereğinden fazla cezalandırılmış gibi hissederse öfke duygusunu yaşayabilir.

Bu dönemlerin hepsinde de öfkenin dışavurumu patolojik yolla yapılmıyorsa, yani kişinin kendine ya da çevresine zarar verebileceği düzeye ulaşmıyorsa ve sık sık yaşanmıyorsa küçük desteklerle bu durum tolere edilebilir. Ama eğer saldırganlığa dönüşüyorsa ebeveyn olarak duruma müdahale etmeli ve çocuğunuza öfke duygusunu sağlıklı bir şekilde yönetmeyi öğretmelisiniz.

Öfkenin saldırganlığa dönüşmesinin pek çok sebebi olabilir. Sosyal öğrenme kuramına göre saldırganlık, pekiştirme ve taklit sonucu öğrenilen bir davranıştır. Çocuğunuz öfkeli ve saldırganca davrandığı zaman sakinleşsin diye her istediğini yapıyorsanız bu onda “Eğer öfkeli davranırsam her istediğim olur.” düşüncesine sebep olabilir ve çocuğunuzun saldırgan davranışını pekiştirir.

Çocuklar ebeveynlerini gözlemler ve taklit ederler. Eğer siz ilişkilerinizde problem çözme biçimi olarak öfke ve saldırganlığı kullanıyorsanız çocuk da bu yöntemi kullanacaktır. Çocuğunuza uyguladığınız şiddet onun da kendisinden güçsüz gördüğü kişilere saldırganca davranmasına sebep olabilir. Bunların dışında eğer çocuğunuz herhangi bir travma yaşadıysa bu travmanın etkileri öfke nöbetleri ve saldırganlık olarak ortaya çıkabilir. Eğer okul dönemindeyse akademik başarısızlıklar, akranlarıyla ilişkilerinde sorunlar da öfkenin saldırganlığa dönüşmesine neden olabilir.

Çocuğunuzun öfke problemi yaşadığını düşünüyorsanız vücudundaki öfke belirtilerini (nefes almada hızlanma, kalbin hızlı atması vb.) fark etmesine destek olabilirsiniz. Öfkesi geçtikten sonra neden öfkelendiğine, öfkelenince ne yaptığına ve ne yapması gerektiğine dair konuşmalar yapabilirsiniz. Çocuklarınızla alternatif problem çözme yollarını ve sakinleşmek için neler yapabileceklerini konuşmak oldukça etkilidir.

Çocuğunuzun öfke probleminin ciddi olduğunu düşünüyorsanız erken yaşta uzman desteği alması onun için faydalı olacaktır.