Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk döneminde sıkça görülen nörogelişimsel bir durumdur. DEHB, çocuğun dikkat süresinde, hiperaktivite düzeyinde ve dürtü kontrolünde belirgin zorluklara yol açar. Bu çocuklar, tipik davranışlardan farklı olarak çeşitli zorluklar yaşayabilir.
Peki, DEHB’li çocuklar nasıl davranır ve hangi özellikleri gösterirler?
1. Dikkat Dağınıklığı
DEHB’li çocukların en belirgin özelliği dikkat dağınıklığıdır. Bu çocuklar, uzun süreli odaklanmayı gerektiren görevlerde zorlanır. Ders çalışırken, oyun oynarken ya da günlük sorumluluklarını yerine getirirken dikkati kolayca dağılabilir. Genellikle, başladıkları işi bitirmekte güçlük çekerler ve bir göreve odaklanmaları zor olabilir. Ayrıca, verilen talimatları eksik veya yanlış anlamaları sıkça görülür.
Dikkat dağınıklığı ile ilgili davranışlar şunları içerir:
- Görevleri tamamlamakta zorlanma: Çoğu zaman başladıkları işleri bitiremeyebilirler.
- Detayları gözden kaçırma: Dikkat gerektiren işlerde hata yapma eğilimindedirler.
- Eşyaları kaybetme: Kalem, defter veya oyuncak gibi eşyalarını sık sık kaybedebilirler.
2. Hiperaktivite
Hiperaktivite, DEHB’nin öne çıkan bir diğer belirtisidir. Bu çocuklar, sürekli hareket halinde olma ihtiyacı hissederler. Ders sırasında yerinde duramama, oturdukları yerde sürekli kıpırdanma ya da sınıfta ayağa kalkıp dolaşma gibi davranışlar görülebilir. Hiperaktif çocuklar genellikle durmaksızın konuşur ve enerjileri bitmek bilmez. Bu nedenle, uzun süreli sakin bir aktivite yapmaları oldukça zor olabilir.
Hiperaktivite ile ilgili davranışlar şunları içerir:
- Sürekli kıpırdanma: Sandalyede uzun süre sabit durmakta zorlanırlar.
- Yerinde duramama: Sınıfta oturmak veya sakin bir şekilde beklemek gibi durumlar onları zorlar.
- Aşırı konuşma: Kendilerini kontrol etmeden sürekli konuşabilirler.
3. Dürtüsellik
DEHB’li çocuklar dürtüsel davranışlar sergileyebilir. Bu, düşünmeden hareket etme ve anında tepki verme eğiliminde oldukları anlamına gelir. Dürtüsel çocuklar, başkalarının sözünü kesebilir, sıra beklemekte zorlanabilir ya da sabırsızlık gösterebilirler. Dürtüsel davranışlar, sosyal ilişkilerde sorunlara yol açabilir çünkü diğer çocuklarla uyumlu bir şekilde oynamakta ve birlikte hareket etmekte zorlanabilirler.
Dürtüsellik ile ilgili davranışlar şunları içerir:
- Başkalarının sözünü kesme: Konuşma sırasını beklemeden araya girerler.
- Sabırsızlık: Sırada beklemekte veya bir sonucun gelmesini beklemekte zorlanabilirler.
- Ani tepkiler: Durup düşünmeden hızlı ve plansız kararlar verebilirler.
4. Görevleri Organize Etmede Zorluk
DEHB’li çocuklar, planlama ve organize olma konusunda zorluk yaşar. Bu durum, özellikle okul hayatında sorunlara neden olabilir. Sınıfta verilen ödevleri veya görevleri düzenli bir şekilde yapamazlar ve bir görevden diğerine geçerken sıkıntı yaşarlar. Ayrıca, zaman yönetimi konusunda da zorluk çekerler ve genellikle işleri zamanında bitirmekte başarısız olabilirler.
Organizasyon ile ilgili zorluklar şunları içerir:
- Görevleri sıralayamama: Öncelikli işleri belirlemekte zorlanırlar.
- Zaman yönetimi eksikliği: İşleri zamanında tamamlayamazlar ve genellikle son dakikaya bırakırlar.
- Karışıklık: Eşyalarını düzenli tutmakta zorlanırlar ve sürekli bir dağınıklık içinde olabilirler.
5. Duygusal Tepkiler
DEHB’li çocuklar, duygularını yönetme konusunda da zorlanabilirler. Küçük bir olay karşısında aşırı duygusal tepkiler verebilirler. Kızgınlık, hayal kırıklığı ya da üzüntü gibi duyguları yoğun bir şekilde yaşayabilirler. Duygusal tepkiler genellikle anidir ve çocuk, duygularını kontrol etmekte güçlük çekebilir.
Duygusal tepkilerle ilgili davranışlar şunları içerir:
- Ani öfke patlamaları: Küçük bir sorun bile büyük bir kriz haline gelebilir.
- Hızlı mod değişiklikleri: Bir anda mutlu olup kısa sürede üzgün veya kızgın olabilirler.
- Duygusal kontrol eksikliği: Kendi duygularını düzenlemede zorlanırlar.
6. Unutkanlık
DEHB’li çocuklar, sık sık unutkanlık yaşarlar. Bu durum, ev ödevlerini veya kişisel sorumluluklarını yerine getirmede zorluklara yol açabilir. Unutkanlık, çocukların okul hayatında akademik performansını olumsuz etkileyebilir. Örneğin, bir projeyi tamamlamayı unutabilir veya bir sınav tarihini hatırlamayabilirler.
Unutkanlık ile ilgili davranışlar şunları içerir:
- Ev ödevlerini unutma: Verilen görevleri yapmayı sıkça unuturlar.
- Kısa süreli hafıza zayıflığı: Yeni öğrendikleri bilgileri kısa sürede unutabilirler.
DEHB’li çocuklar, dikkat, hiperaktivite ve dürtüsellik alanlarında belirgin zorluklar yaşarlar. Ancak bu çocuklar, doğru destek ve yaklaşımla başarılı olabilir ve potansiyellerini gerçekleştirebilirler. Onlara sabırla yaklaşmak, duygusal ve akademik olarak ihtiyaçlarını anlamak önemlidir. DEHB’li çocukların davranışlarını anlamak, onlara daha iyi yardımcı olmayı ve güçlü yönlerini keşfetmeyi sağlar.
